Pierwsze koło gospodyń pod nazwą „Towarzystwo Gospodyń” powstało w 1866 roku w Piasecznie k/Gniewa na Pomorzu, a pierwsze Koło Gospodyń Wiejskich – nazwie, która obowiązuje do dziś – założyła Filipina Płaskowicka w Janisławicach w woj. łódzkim w 1877 roku.
Dawniej koła gospodyń koncentrowały swoje działania głównie w obszarach wzajemnej pomocy w pracach gospodarskich, prowadzeniu wypożyczalni naczyń, organizowaniu wiejskich uroczystości i odpustów, rozprowadzaniu kurczaków i młodej trzody chlewnej. Dziś Koła Gospodyń Wiejskich to organizacja stanowiąca liczącą się bazę samorządu rolniczego, która może podejmować szereg działań gospodarczych i społecznych na wsi.
Koła gospodyń wiejskich działają na podstawie ustawy z dnia 8 października 1982 r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników (Dz. U. z 1982 r. Nr 32, poz. 217) oraz uchwalonych przez siebie regulaminów. Są one tworzone jako wyodrębnione jednostki organizacyjne kółek rolniczych i posiadają swoją reprezentację we wszystkich ich statutowych organach. We wsiach, w których nie działają kółka rolnicze, koła gospodyń wiejskich tworzone są jako samodzielne kółka rolnicze i w takim wypadku mogą posiadać osobowość prawną; istnieje także możliwość powołania koła gospodyń wiejskich w formie stowarzyszenia zwykłego lub rejestrowego.
fot. Wojewódzkie obchody 150-lecia KGW / Koło Gospodyń Wiejskich w Chwaszczynie FB
Koła Gospodyń Wiejskich są samorządną i niezależną organizacją społeczno-zawodową kobiet wiejskich działającą w ramach organizacji kółek rolniczych. Reprezentują interesy i działają na rzecz poprawy sytuacji społeczno-zawodowej kobiet wiejskich. Program działalności KGW wynika głównie z potrzeb kobiet i ich rodzin oraz potrzeb wsi i rolnictwa. W obecnych czasach program ten jest stale dostosowywany do zmieniających się warunków i koncentruje się on na pięciu obszarach, które dotyczą:
• pomocy rodzinie wiejskiej w wychowaniu, kształceniu i zapewnieniu wypoczynku wakacyjnego dzieci i młodzieży;
• działania na rzecz ochrony zdrowia oraz zabezpieczenia socjalnego rodzin wiejskich poprzez rozwój oświaty zdrowotnej, podnoszenie stanu sanitarnego obejść gospodarskich, kultury zdrowotnej mieszkańców wsi oraz pomocy ludziom starszym i niepełnosprawnym;
• rozwijania różnych form przedsiębiorczości wśród kobiet, aktywnych form walki z bezrobociem, poszukiwania alternatywnych źródeł dochodu, wielofunkcyjnego rozwoju wsi, pozyskiwania dotacji w ramach programów pomocowych dla rolnictwa;
• racjonalizowania wiejskiego gospodarstwa domowego i działów produkcji rolniczej prowadzonych głównie przez kobiety;
• zwiększania uczestnictwa mieszkańców wsi w kulturze, kultywowanie folkloru i sztuki ludowej.
fot. Poczęstunek przygotowany i wydawany dla pielgrzymów idących z Gdyni na Jasną Górę / Koło Gospodyń Wiejskich w Chwaszczynie FB
Działalność kół gospodyń we wsiach i gminach prowadzona jest w ramach współpracy z organizacjami młodzieżowymi, ochotniczymi strażami pożarnymi, spółdzielczością wiejską, organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej oraz instytucjami obsługującymi wieś i rolnictwo. Duże znaczenie ma wieloletnia i trwała współpraca z Kościołem Katolickim.
Wszystkie święta kościelne, dożynki parafialne, gminne czy wojewódzkie, odpusty i inne uroczystości, najczęściej organizowane są z wydatną pomocą kobiet z Kół Gospodyń Wiejskich. Kobiety z KGW dekorują trasy procesji, przygotowują regionalne potrawy na pokazach świątecznych stołów, a na tradycyjne uroczystości dożynkowe przygotowują piękne wieńce dożynkowe – wykazują przy tym wiele inwencji i zapału, aby z roku na rok zaprezentować piękniejszy wieniec dożynkowy. Koła Gospodyń Wiejskich są często podporą w organizowaniu parafialnych pielgrzymek do Częstochowy, do Lichenia, czy też do innych miejsc kultu Maryjnego.
W ostatnich latach nastąpił wzrost aktywności kół gospodyń wiejskich. Coraz częściej zakładane są nowe lub reaktywowane stare koła. Kobiety wiejskie zauważają dorobek kulturowy i społeczny swoich matek i babć oraz mają na uwadze zwiększone możliwości odnowy wsi i aktywizacji społeczeństwa wiejskiego.
Na czele wszystkich kół stoi Krajowa Rada Kół Gospodyń Wiejskich, której prezesem jest obecnie Bernadetta Niemczyk. Razem z kółkami rolniczymi i branżowymi organizacjami rolniczymi koła gospodyń wiejskich tworzą Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych (KZRKiOR).
fot. Bernadetta Niemczyk – prezes Krajowej Rady Kół Gospodyń Wiejskich / nadesłane
16 kwietnia 1999 roku na spotkaniu z prezydentem Aleksandrem Kwaśniewskim osiem członkiń organizacji zostało uhonorowanych Orderem Odrodzenia Polski, drugim najwyższym polskim odznaczeniem cywilnym: Krzyż Komandorski otrzymała Kazimiera Goławska, a siedmiu innym osobom wręczono Krzyże Kawalerskie OOP; jedna osoba uhonorowana została Złotym Krzyżem Zasługi.
Rok Jubileuszowy Kół Gospodyń Wiejskich obfituje w uroczyste obchody. Pierwsze z nich mamy już za sobą, a odbyły się one 13 maja w Warszawie w Pałacu Prezydenckim podczas spotkania pod hasłem „Tradycja jest Kobietą”, gdzie Zespół Wokalny KASZUBKI zaprezentował repertuar kaszubski.
fot. Kaszubki podczas występu na Festynie Rodzinnym z okazji Dnia Dziecka w ZPGiSP w Chwaszczynie
Kolejne, w których wzięłyśmy czynny udział, odbyły się 18 czerwca w Pelplinie – Wojewódzkie Obchody 150-lecia Kół Gospodyń Wiejskich oraz I Pomorski Festyn Myśliwski. Naszą obecność zaakcentowałyśmy na trzech płaszczyznach: wystawa haftu kaszubskiego, udział w konkursie kulinarnym – potrawa z sarniny oraz występ Zespołu Wokalnego KASZUBKI.
Barbara Myszk-Herrmann
Przewodnicząca KGW w Chwaszczynie